T-26 – radziecki czołg lekki z okresu przed II wojną światową. Używany do wsparcia piechoty oraz zadań
rozpoznawczych.Konstrukcja czołgu T-26 była oparta na licencji brytyjskiego czołgu Vickers 6-Ton (Mk.E). W toku produkcji była ona rozwijana. Od 1931 do 1940 roku zbudowano około 12 000 czołgów w różnych wersjach
Wersje Produkcyjne[]
W latach 1931-1941 zbudowano ponad sześćdziesiąt wersji czołgu T-26 oraz pojazdów na jego bazie, jednak stosunkowo niewiele z nich produkowanych było seryjnie. Wymienić można z nich:
T-26 model 1931 - wariant dwuwieżowy. Pancerz nitowany.
T-26 model 1932 - wariant dwuwieżowy ze zmodyfikowanym kadłubem i zbiornikami paliwa oraz oleju, a także przesuniętym silnikiem (model 1932 często opisywany jest jako uzbrojony w armatę 37 mm w prawej wieży i karabin maszynowy DT w lewej; ogółem armatę posiadała ok. 1/5 czołgów dwuwieżowych).
T-26 model 1933 - wariant jednowieżowy, uzbrojony w 45 mm armatę czołgową wz. 1932 i 1-3 km DT - najliczniejszy wariant czołgu.
T-26-4 - wersja jednowieżowa, z 76,2 mm armatą czołgową wz. 1927/32 lub PS-3. Zbudowano tylko 5 (6?) sztuk.
T-26 model 1938 - nowa wieża z pochyłymi ściankami, wyłącznie spawany kadłub, 45 mm armata czołgowa 20K wz. 1934 i 1-3 km DT.
T-26 model 1939 (T-26-1) - wieża oraz kadłub z pochyłymi ściankami, spawany kadłub, 45 mm armata czołgowa 20K wz. 1934 i 1-2 km DT.
ChT-26 (BChM-3) - czołg jednowieżowy z miotaczem ognia, na bazie czołgu dwuwieżowego.
ChT-130 - czołg z miotaczem ognia zamiast armaty, na bazie modelu 1933.
ChT-133 - czołg z miotaczem ognia zamiast armaty, na bazie modelu 1939.
ST-26 - czołg mostowy, 71 szt. (w tym dwa UST-26) zbudowanych w l. 1932-39.
TU-26 i TT-26 - czołgi odpowiednio zdalnego sterowania i zdalnie sterowane (teletanki), uzbrojone w miotacz ognia, budowane w latach 1936-37 na bazie T-26 mod. 1933 oraz ChT-130, łącznie 65 sztuk TT-26 i 66 TU-26.
SU-26 – samobieżne działo polowe uzbrojone w armatę kalibru 76 mm, budowane w latach 1941-1942 na podwoziu uszkodzonych czołgów T-26, łącznie 12 egzemplarzy.
Użycie bojowe[]
Po raz pierwszy zostały użyte przeciwko wojskom japońskim podczas incydentów granicznych w Mandżurii w
1934 i 1935, oraz na dużą skalę w 1938 i 1939 roku w walkach nad jeziorem Chasan i rzeką Chałchin-Goł.Podczas wojny domowej w Hiszpanii republikanie otrzymali 362 czołgów T-26 model 1933, które jak się okazało górowały nad niemieckimi czołgami typu PzKpfw I, PzKpfw II oraz nad włoskimi tankietkami CV 33. Były one jednak podatne na ogień dział przeciwpancernych nacjonalistów. Po wojnie domowej zdobyte przez nacjonalistów T-26 były eksploatowane aż do lat 50-tych.Około 88 tych czołgów trafiło do chińskich oddziałów Czang Kaj-szeka. Zostały dostarczone przez Sowietów na przełomie lat 1938/1939. Weszły one w skład 200.Dywizji Piechoty - ówcześnie jedynej zmotoryzowanej jednostki chińskiej.We wrześniu 1939 roku Armia Czerwona zaatakowała Polskę posiadając 1675 czołgów tego typu (w składzie Frontu Białoruskiego - 878 i Ukraińskiego - 797). Podczas kampanii wrześniowej w Bitwie pod Szackiem sowieci stracili 12 pojazdów. Wojska Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie, pod miejscowością Jabłoń, zniszczyły 4 wozy, a 1 zdobyły. W toku działań w Polsce, Armia Czerwona utraciła bezpowrotnie w walkach tylko 15 czołgów T-26. Jednak aż 302 utknęły z powodu różnych awarii i uszkodzeń.W latach 1939-1940 czołgi T-26 zostały użyte w Wojnie Zimowej. Po jej zakończeniu Finlandia posiadała 34
sprawne, zdobyczne pojazdy. Ocalałe egzemplarze z posiadanych wcześniej Vickersów, przezbrojono w sowieckie działa kal. 45mm. Otrzymały one oznaczenie T-26E. Wszystkie te wozy wcielono do Dywizji Lagus - pierwszej fińskiej dywizji pancernej. Zostały one użyte w Wojnie Kontynuacyjnej. Były już wtedy przestarzałe, lecz służyły w pierwszej linii do końca roku 1944. Ocalałe pojazdy używane były do szkolenia jeszcze w latach 60 XX w.Wielkie ilości radzieckich czołgów T-26 zostały zniszczone lub porzucone w 1941, podczas zaskakującego ataku Niemiec na ZSRR. Od 1942 używane były już tylko w niewielkich ilościach, na pomocniczych kierunkach działań. Były stopniowo wymieniane na nowocześniejsze typy czołgów. Ostatnie ich użycie bojowe, nastąpiło w sierpniu 1945 r. w trakcie walk z japońską Armią Kwantuńską w Mandżurii.
